Mišići od Kaljevića i od Lučića

Obimna knjiga (518 strana) vojnog istoričara Petra Opačića, objavljena pred kraj prošle godine u Beogradu, govori u svom prvom poglavlju o poreklu znamenitog vojskovođe i o njegovom detinjstvu i školovanju. Naslov poglavlja je „Od Struganika do Beograda”.

Preci po ocu Živojina R. Mišića prezivali su se Kaljevići. Odlazeći davno iz svoje postojbine oni su to prezime preneli i u Struganik gde se ono održalo do našeg vremena. U međuvremenu je jedan ogranak struganičkih Kaljevića poneo novo prezime - Mišić ili Mišević, oba su do skora bila u gotovo ravnopravnoj upotrebi - koje će nadaleko poznatim učiniti vojvoda Živojin, najznatniji pripadnik toga roda. Od njega je ostalo i nešto podataka o sopstvenom poreklu, sadržanih u uspomenama što ih je vojvoda pisao pred kraj života. Na te činjenice oslanjali su se svi Mišićevi biografi, malo kad i malo šta u njima upotpunjujući. U tom pogledu nije pružio znatnijega doprinosa ni Petar Opačić, pisac za sada najopsežnije biografije ovoga ratnika.

Živojin R. Mišić u svojim uspomenama, prvi put u celini objavljenim 1969. godine, kaže da su se na prostor između brda Baćenca i reke Ribnice Struganičani doselili „iz okoline Durmitora još pre 150-200 godina” što bi, ukoliko je takva tvrdnja osnovana, značilo da se ta seoba dogodila oko sredine 18. veka. Kaljevići su, pak, prema tom kazivanju, došli „iz sela Tepaca sa južnih obronaka Durmitora” gde je i u Živojinovo vreme imalo Kaljevića.

Ljubomir Pavlović je u studiji „Kolubara i Podgorina” (Beograd 1907) saglasan sa takvim Živojinovim kazivanjem ali, uz to, precizira da su među Struganičanima Kaljevići, po redosledu doseljavanja, jedino nešto mlađi od Stanišića koji su došli „pre kraj DžVII stoleća iz Nikšićke Župe”. Kaljevići su se, prema Pavloviću, doselili u Struganik „pred početak austrijske okupacije od nekuda iz St. Vlaha, od one iste porodice od koje su i užički Kaljevići”. U Stari Vlah su prešli ranije „iz Tepaca u Drobnjacima”. Pavlović kaže i to da su u Struganik Kaljevići došli u tri porodice. A pored Mišića (Mišovića) od Kaljevića su se u Struganiku vremenom odvojili i Markovići, Paunovići i Matijevići. Svi slave Tomindan (19. oktobar).

Spomenik pored kuće Živojina Mišića u Struganiku (snimio Milan Marković)

Najstariji poznati pripadnik Kaljevića roda je Luka Kaljević koji je, prema onome što se do sada znalo, imao sinove Živana i Živka. Stariji Živan je umro mlad od kolere. Živko je imao sina Mišu, rodonačelnika Mišića, o kome već ima znatnijih podataka.

Mišo Kaljević (“rodio se u Struganiku” - tvrdi Živojin u uspomenama) bio je oženjen Anicom i sa njom imao sinove Radovana i Radosava. Radovan je u braku sa Anđelijom dobio trinaestoro dece (Živojin im je najmlađ). Umro je 19. oktobra (po starom kalendaru) 1866. godine u Struganiku. Živojinov stric Radosav bio je oženjen ćerkom Đorđa Uroševića iz Brežđa (ne znamo joj ime); imali su sinove Spasoja, Uroša i Grujicu i kćeri Stanu i Aleksiju. On je umro 17. decembra 1866. Deo tih činjenica prvi je saopštio Velibor Berko Savić u spomenici „Vojvoda Živojin Mišić” (objavljena u Valjevu 1989) oslanjajući se i na porodično pamćenje pripadnika Mišićeva roda.

Pažnji marljivog i istrajnog proučavaoca prošlosti V. B. Savića izmakla je tada činjenica da su se struganički Mišići (Mišovići) izvesno vreme prezivali - Lučići. Na spomeniku u vidu krsta što se sada nalazi uz spomen muzej u Struganiku a do otvaranja muzeja stajao na breščiću iznad kuće Tomislava Mišića, uklesano je da taj „beleg postavi” Mišo svom bratu Živanu Lučiću (“rodom Kaljević”) koji je živeo 38 godina, a umro 18. avgusta 1814. Na taj način je dovedena u pitanje Savićeva tvrdnja da je Živan Kaljević otac Mišin; oni su, očigledno je, bili braća. Potrebno je, prema tome, naknadno utvrditi ko je bio pradeda Živojina R. Mišića po ocu, odnosno deda Radovana Mišića i otac Miše Lučića (“rodom Kaljevića”). Mogući odgovor - Luka Kaljević.

Inače, pod prezimenom Lučić, Mišo je upisan i u spisku Struganičana koji su 1834. godine bili obavezni da od meda iz sopstvenih pčelinjaka daju desetak državi. Mišo je promenom prezimena bar za izvesno vreme očuvao uspomenu na svoga oca (ili dedu, to bi, ponavljamo, trebalo razjasniti) Luku Kaljevića. (Spisak davalaca desetka u medu iz Sreza kolubarskog objavio je Mirko Bojanić u našem Kalendaru „Kolubara”.)
O ženi koja je početkom 19. veka rodila Živojinovog oca Radovana i strica Radosava - Anici - zna se samo toliko da je umrla 28. aprila 1841. godine.

Unekoliko su potpunija znanja o njenoj snahi, Živojinovoj majci Anđeliji. Ćerka je Atanasija Damjanovića iz suvoborskog sela Koštunića gde je rođena oko 1815. godine. Kad je u leto 1863. popisivano stanovništvo Koštunića, u tom su selu postojali petori Damjanovići ali se ne može ni naslutiti s kojim bi od njih Anđelija Damjanović-Mišić mogla da bude u najbližem srodstvu. Na prvom mestu u tom popisu je domaćinstvo starog uglednog trgovca Jovana Damjanovića (star 80 godina, najimućniji u selu), a slede domaćinstva Pavla Damjanovića (45 godina), Ilije Damjanovića (45 godina), Đorđa Damjanovića (40 godina) i Stevana Damjanovića (35 godina). Bili su tada u Koštunićima i dvoji Damjanovići. Ime Anđelijinog oca prvi je, koliko je nama znano, spomenuo Mihailo Kole Milovanović u knjizi „Koštunići i Brajići”, objavljenoj pre dve godine, pa ga je odatle preuzeo istoričar Opačić. Anđelija je umrla 1. decembra 1881. godine u Struganiku. U središtu struganičkog groblja je i danas granitni spomenik Anđeliji Mišić koji nadvisuje spomenike svih ostalih Mišića. Podigli su ga „svojoj miloj majci” šestorica njenih tada živih sinova (Nikola, Ivko, Lazar, Vasilije, Teodor i Živojin) i obadve kćeri (Teodora i Živana). Spomeničkim natpisom je precizirano da je Anđelija rođena 1817. godine.

Uzdamo se da će biti pronađeno (pa onda i publikovano) još podataka o precima Živojina R. Mišića, bilo da je reč o Kaljevićima (Lučićima, Mišićima) iz Struganika ili o Damjanovićima iz Koštunića. Treblo bi, između ostaloga, ispitati šta se zna o Kaljevićima u Užicu i njegovoj okolini, odnosno u Starom Vlahu, a ako ih je tamo više raznorodnih, ustanoviti s kojim Kaljevićima su u srodstvu pripadnici toga struganičkog roda.

U knjizi Petra Opačića, u odeljku koji je predmet naše pažnje, uočili smo nekoliko krupnih omaški koje su, uglavnom proizašle iz nebrižljivog pripremanja knjige za štampu. Napisano je, na primer, da je Živojin rođen 1885. godine (treba 1855) i da mu je otac Radovan umro čak 1966. godine (treba 1866). Pogrešna je tvrdnja da je Živojinov stric Radoslav (treba Radosav) bio oženjen Đorđijom Urošević; Đorđije Urošević je Radosavljev tast, dok ime njegove ćerke udate u Mišiće nije znano.